Монгол Улс 10 жилд нэг удаа хүн амын тооллого явуулдаг бөгөөд энэ үеэр цөөнгүй нарийвчилсан үзүүлэлт, дэд судалгаануудыг хийдэг. Үүний нэг нь “Хүн амын боловсрол, бичиг үсгийн мэдлэг” сэдэвчилсэн судалгаа. Тус судалгаагаар манай улсын нийт хүн амын бичиг үсэг тайлагдалтын хувь хэмжээ 2020 онд 98.7 хувь байна. Хүн амын бичиг үсгийн мэдлэгийг хүйсээр нь авч үзвэл, эрэгтэйчүүдийн 98.6 хувь, эмэгтэйчүүдийн 98.9 хувь нь бичиг үсгийн мэдлэгтэй байна.
Хүн амын бичиг үсгийн мэдлэг: (он, хувиар)
Судалгаагаар аль нэг хэлээр энгийн өгүүлбэрийг уншиж ойлгодог, бичиж чаддаг хүнийг бичиг үсэг мэддэг гэж үзсэн байна. Тооллогод боловсролгүй хүнээс бичиг үсгийн мэдлэгийг асуужээ. Бичиг үсгийн мэдлэгийн талаарх асуултыг 5, түүнээс дээш насны бүх хүнээс асуусан ч Монгол Улсын хүн амын бичиг үсгийн мэдлэгийн түвшинг олон улстай харьцуулагдахуйц байдлыг ханган 15, түүнээс дээш насаар тодорхойлсон байдаг.
Аль нэг хэлээр (бичгийн төрөл, хэлбэрээс үл хамааран) хамгийн богино өгүүлбэрийг уншиж, ойлгож, бичиж чаддаг, энэ чадвар нь тодорхой хугацаа өнгөрсөн ч хэвээр хадгалагдаж үлдсэн хүнийг хэлдэг.
Аль нэг хэлээр (бичгийн төрөл, хэлбэрээс үл хамааран) хамгийн энгийн богино өгүүлбэрийг уншиж, ойлгож, бичиж чаддаггүй, түүнчлэн унших бичих чадвараа тодорхой хугацааны дараа алдсан хүнийг хэлнэ.
Бичиг үсгийн мэдлэгээр
хамгийн өндөр хувьтай аймаг
хамгийн өндөр хувьтай аймаг
Дархан-Уул
99.3%
99.3%
- Орхон 99.2
- Өмнөговь 99.1
- Сэлэнг 98.6
- Булган, Төв, Баян-Өлгий 98.5
Хамгийн бага нь
Сүхбаатар аймаг
95.7%
95.7%
- Хэнтий 97.2
- Увс 97.3
- Өвөрхангай 97.5 хувьтай байна.
Улаанбаатар болон Орхон, Дархан-Уул, Өмнөговь аймгуудын хүн амын бичиг үсгийн мэдлэг улсын дунджаас дээгүүр байгаа нь нягтрал ихтэй хотжилт илүү явагдсантай холбоотой юм. Бичиг үсгийн мэдлэгийн түвшинг өмнөх тооллогын дүнтэй харьцуулахад, Архангай, Сүхбаатар, Дундговь, Завхан, Баянхонгор аймгийн хувь нэмэгдэж хамгийн их өөрчлөлт орсон байна.
Монгол Улс бичиг үсэг тайлагдалтаар 163 улсаас 40-д ордог
Манай улс дэлхийн 163 улсаас хүн амын бичиг үсэг тайлагдалтаар 98.4 хувь нь бичиг үсэгтэй хэмээн 40-д жагсдаг. Монголын урд 39 дүгээрт байрт Болгар, харин хойно нь буюу 41 дүгээр байрт Испани бий. Сонирхуулахад, дээрх хоёр улсын бичиг үсгийн мэдлэгийн хувь нь манай улстай ижил 98.4 хувь байгаа юм
Бичиг үсэг тайлагдалтаар Андорра, Хойд Солонгос, Узбекистан 100 хувиар эхний гуравт тэргүүлдэг бол араас нь Латви 99.9 хувиар, Литва 99.8 хувиар эхний тавд жагсаж байна.
Бичиг үсэг тайлагдалтаар хамгийн бага хувьтай буюу сүүл мушгидаг улсууд бол Нигер 19.1 хувь, Чад 22.3 хувь, Гвиней 30.4 хувь, Өмнөд Судан 34.5 хувь, Мали 35.5 хувь, Төв Африкийн Бүгд Найрамдах Улс 37.4 буюу хүн амын бичиг үсгийн мэдлэг хамгийн бага улсууд юм.
Бичиг үсэг тайлагдалтаар хамгийн бага хувьтай буюу сүүл мушгидаг улсууд бол Нигер 19.1 хувь, Чад 22.3 хувь, Гвиней 30.4 хувь, Өмнөд Судан 34.5 хувь, Мали 35.5 хувь, Төв Африкийн Бүгд Найрамдах Улс 37.4 буюу хүн амын бичиг үсгийн мэдлэг хамгийн бага улсууд юм.